Iain Matthews maakt geen muziek om de hits

Het komt niet vaak voor dat in Edam in een lokale kroeg een internationale beroemdheid optreedt. Met drie optredens van de van origine Britse folkzanger en –gitarist Iain Matthews in De Harmonie is het meteen raak. Eind jaren zestig speelde hij bij Fairport Convention. Daarna richtte hij zijn eigen band op, Matthews Southern Comfort en scoorde in 1971 een hit met het nummer ‘Woodstock’, dat ook tijdens zijn optredens nog ten gehore wordt gebracht. Matthews doorliep verschillende bands en werkte enige tijd als A&R-manager bij Island Records. Eind jaren negentig telt hij nog steeds mee.

Aan een houten tafel zit Iain Matthews. Hij oogt fris ondanks een korte nachtrust. Gisteravond trad hij hier in een volgestouwde Harmonie op. Het aantal bezoekers overtrof de eigenlijke capaciteit van de tent. Hoe komt een muzikant van Matthews’ formaat in Edam terecht? ,,Iemand die hier werkt zag me vorig jaar optreden en zei tegen Siem-Kees Slegt (eigenaar van De Harmonie, red.) dat hij moest proberen mij te boeken. Dat heeft Siem-Kees met mijn manager geregeld’’, vertelt Matthews. Matthews en Bløf hebben dezelfde manager en Bas Kennis van de populaire Nederlandse band, speelde piano bij Matthews’ optreden afgelopen woensdag. Matthews toert drie weken door Nederland met Bløf en speelt in Paradiso, Tivoli en Nighttown. Ondanks de grootte van deze zalen in respectievelijk Amsterdam, Utrecht en Rotterdam, vindt Matthews het Edamse De Harmonie niet klein. ,,Ik ben aan alle soorten zalen gewend, ik speel overal. Ik doe hier drie avonden omdat het niet groot genoeg is voor één.’’


Electric folk
Matthews was één van de Fairport Convention-leden van het eerste uur. Toen heette de band nog The Ethnic Shuffle Orchestra. De Brit nam de leadzang voor zijn rekening. In de band zat ook gitarist en zanger Richard Thompson. Toen zangeres Judy Dyble zich bij de groep aansloot werd deze omgedoopt in Fairport Convention. De formatie werd de Britse tegenhanger van Jefferson Airplane genoemd.
,,Men noemde ons zo omdat we een mannelijke en een vrouwelijke zanger hadden, en we leken een beetje op ze. Maar de muziek was compleet anders. Jefferson Airplane was een rockband, Fairport Convention speelde meer electric folk’’, verklaart Matthews de stempel die de band kreeg opgedrukt. Tijdens de opnames van Fairport Conventions derde album ‘Unhalfbricking’ in 1969, verliet Matthews de band wegens artistieke meningsverschillen met de andere leden. ,,Zij wilden traditionele folk spelen. Ik wilde me juist op eigentijdse muziek richten’’, licht Matthews de breuk toe.


Hits
Na het verlaten van Fairport Convention richtte Matthews zijn eigen band Matthews Southern Comfort op. Dat leek de juiste stap. In 1971 scoorde hij een hit met ‘Woodstock’. Zeven jaar later scoorde hij nog een hit met, ‘Shake It’. Matthews is niet gefrustreerd dat hij gedurende een carrière van dertig jaar slechts twee hits leverde.
Wat maakt volgens een ervaren muzikant een nummer een hit? ,,Het moet op de radio gedraaid worden. Het is op de juiste plaats op de juiste tijd. Het moet op de juiste tijd van het jaar uitkomen, mensen moeten in de juiste gemoedstoestand zijn. Dat is het wel zo’n beetje. Het hoeft niet eens een goed nummer te zijn. Het is een combinatie van gunstige factoren. Je kunt een hit creëren met een visueel beeld van iemand. Zoals de Spice Girls bijvoorbeeld. Je schept een image en de muziek komt op de tweede plaats’’, doet Matthews uit de doeken.


Na drie albums met Southern Comfort doekte Matthews de band op in 1971 en vormde Plainsong. Daarmee hield hij het twee albums uit en verkaste in 1972 naar de Verenigde Staten om zich in het zonnige Californië te vestigen. ,,De meeste muziek waarnaar ik toen luisterde was Amerikaans. Ik kreeg de kans om naar Californië te verhuizen en daar te werken. ‘’ Inmiddels heeft Matthews in Seattle gezeten en woont nu in Texas.
In 1993 maakte Matthews een tournee door Groot-Brittannië. Bij een van de optredens was een oud lid van Plainsong aanwezig. Voor de grap speelden de oud-bandgenoten een aantal keren met elkaar. Het beviel hen beiden zo goed dat ze besloten de band nieuw leven in te blazen. Inmiddels heeft de band vier albums uitgebracht en is net klaar met een nieuw album getiteld ‘New Place Now’. De cd moet deze maand in de winkels liggen.


Experimenteren
Opvallend is dat Matthews in vele bands heeft gespeeld en deze snel voor elkaar heeft ingeruild. Waarom hield hij het zo snel voor gezien? ,,Je weet nooit hoe lang je dit zal doen. Sommige artiesten draaien niet zo lang mee. Ik houd ervan verschillende dingen te ervaren. 25 Jaar geleden wist ik niet dat ik het nu nog steeds zou doen. Ik geloof niet in het doen van één ding omdat het succesvol is. Ik wil experimenteren met verschillende dingen’’, legt Matthews uit.
In de tweede helft van de jaren ’70 ging Matthews steeds meer experimenteren met verschillende instrumenten, voornamelijk elektronische als synthesizers. Critici noemden deze experimenten ‘ongeïnspireerd en niet succesvol’. Matthews is het daarmee niet eens. ,,Misschien dat zij dat zo ervoeren, ik had veel plezier.’’ Desalniettemin ging de muzikant al snel terug naar een meer akoestisch geluid dat hem toch beter beviel.


Midden in de jaren tachtig kwam Matthews’ muzikale carrière op een laag pitje te staan. Hij raakte gedurende vier jaar zijn gitaar zelfs niet meer aan. Gebrek aan inspiratie. In die tijd was hij A&R-manager bij Island Records, wat inhield dat hij niet talent contracteerde voor de platenmaatschappij. Na Island had hij dezelfde functie bij het New Age-label Windham Hill, dat bezig was een vocale tak op te zetten. A&R-management bleek geen werk dat voor Matthews was weggelegd. ,,Na vier jaar voelde ik me geïnspireerd om weer te gaan spelen. Bovendien vond ik A&R-manager zijn niet zo leuk als gitaar spelen. Je moet namelijk meer denken vanuit het bedrijf dan vanuit de artiest. Je moet het bedrijf voor laten gaan en daarna pas de artiest. Ik liet altijd de artiest voorgaan. Ik was natuurlijk zelf ook een artiest’’, evalueert hij zijn aanstelling. Het besluit ermee te stoppen was ‘wederzijds’. ,,Toen de beslissing viel had ik al besloten ermee te stoppen en weer muziek te gaan maken.’’
Begin jaren tachtig blies Matthews zijn carrière nieuw leven in. Hij tekende bij Watermelon Records, herenigde Plainsong en richtte de band Hamilton Pool op. ,,Hamilton Pool bestond uit drie songwriters. Het was niet serieus. We hebben het een korte tijd gedaan. Iedereen had een andere carrière. Het was een soort hobby, iets dat we in onze vrije tijd deden. We hebben één album gemaakt.’


Platenmaatschappijen
Gedurende zijn carrière zat Matthews bij zowel kleine als grote platenmaatschappijen. Hij weet niet waarnaar zijn voorkeur uit gaat. ,,Ik vind beide goed om verschillende redenen. Bij grote platenmaatschappijen krijg je meer media-aandacht. Ik houd van de ‘independent labels’ omdat je meer aandacht van het personeel krijgt. Ze hebben beide hun voor- en nadelen. Ik heb geen voorkeur. Bij een grote platenmaatschappij verkoop je veel meer platen, maar kleine maatschappijen besteden meer zorg en je hebt meer te vertellen. De ideale situatie is een grote maatschappij die zorg aan je besteedt.’’
Vrijheid
Matthews voegt eraan toe dat de artiest meer creatieve vrijheid heeft bij een kleine platenmaatschappij. ,,Bij een kleine maatschappij maak je je plaat en die brengen ze uit. Een groot label bemoeit zich inhoudelijk met het album en daar hou ik niet zo van. Daar is mijn muziek niet naar. Daarom zit ik nu bij een klein label.’’ Matthews heeft een contract met het Duitse Blue Rose.


De meeste mensen spellen Matthews’ voornaam nog als Ian. In feite noemt Matthews zich sinds een jaar of tien Iain, uit eergevoel voor zijn Keltische roots. ,,Maar het is iets dat ik al een lange tijd wilde veranderen, maar wat er niet van kwam.’’ Het staat echter niet op zijn geboorteakte.


Dit artikel verscheen eerder in het Noordhollands Dagblad/Nieuwe NoordhollandseCourant.