zaterdag 22 december 2001

Hiphop – het stiefkind van de popmuziek

In zijn ruwweg 25-jarige bestaan heeft hiphop inmiddels een plaats verworven binnen de gevestigde orde van de popmuziek. Hiphop domineert de hitlijsten, televisie en radio. Maar toch blijft hiphop het zwarte schaap van de muziek.

Gejatte muziek
Hiphop heeft zichzelf altijd al moeten verdedigen. De eerste jaren werd het afgedaan als een ‘fad’, een inhoudsloze en nietsbeduidende trend die snel weer zou overwaaien. De muziek werd immers niet zelf gespeeld, maar gejat en de teksten gingen over feesten. Bovendien was er een of andere praatpapegaai die wat over de muziek heen liep te ouwehoeren. Daar had je ook geen talent voor nodig.

Maar hiphop bleek het toch langer uit te houden dan werd verwacht. Door de flirts met rock wisten Run-DMC en de Beastie Boys ook het op rock geöriënteerde publiek te bereiken. Maar de Beastie Boys waren maar een stel kwajongens en men vond Walk This Way eigenlijk alleen maar een goed nummer vanwege de medewerking van Aerosmith.

Toen Public Enemy uitkwam met It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back en hun teksten begon te doorspekken met politiek, begon het langzamerhand te dagen dat hiphop toch wel degelijk een muzieksoort was die serieus genomen moest worden.

Boze negers
Maar het was slechts een kwestie van tijd voordat men begon te spreken van ‘boze negers’, en de politieke teksten strookten niet met het entertainment dat men in muziek zocht. 'Het hoeft toch niet altijd over sociale misstanden te gaan?'

Het kan dus raar lopen. Op het ene moment krijg je het verwijt dat je teksten nergens over gaan, even later moet je gaan verdedigen waarom je teksten politiek zijn.

Muzikaal
In de jaren 90 begon het tot de mensen door te dringen dat hiphop wel degelijk muzikaal is. De invloed van hiphop begon zich inmiddels uit te spreiden naar andere genres. Zangeres Sinead O’Connor zei zelfs ooit dat hiphop de muziek van de toekomst was.

Wellicht mede door de enorme populariteit van house besefte men dat elektronische muziek net zo creatief kan zijn als fysieke instrumenten. Daar komt bij dat hiphop ook steeds creatiever en ingenieuzer geproduceerd werd. Hoewel er nog regelmatig geklaagd wordt dat hiphop zo monotoon klinkt en nog erger: 'alle nummers klinken hetzelfde'.

Bitches en niggas
Maar een nieuw probleem kwam om de hoek kijken; gangsta rap. Volgens leken stonden hiphop-teksten bol van de fucks, bitches en niggas, en stoere taal over wapens, moorden en seks.

Het gangsta rap imago blijkt hardnekkig. Het is tenenkrommend om in een willekeurig muziekblad te lezen dat een hiphop-plaat goed is omdat de rapper in kwestie niet prat gaan op zijn criminele verleden.

Maar hiphop wordt ook continu afgerekend op uiterlijkheden. Recensenten die een hiphop-plaat minder goed beoordelen omdat ze toevallig drie keer het woord nigga in een tekst hoorden, of die zich ergeren aan hoe rappers op de hoes poseren. Dat is hetzelfde al een rockband afkraken omdat de gitarist lang haar heeft.

Het ergste was een artikel eerder dit jaar in het Algemeen Dagblad. Daarin bood de krant een handleiding aan voor mensen die een hiphopper wilden worden. Met een belachelijke foto  van een jongen met baggy pants, bubble goose en honkbalpet achterstevoren werd onder meer uitgelegd wat voor gebaren een hiphopper maakt als hij blij dan wel boos is, en hoe je als hiphopper moet lopen. In een poging het artikel wetenschappelijk te onderbouwen had het AD een nietszeggende fysiotherapeut (een kennis van de journalist?) erbij gehaald die de hele hiphop-cultuur onderuit poogde te halen door te zeggen dat de manier waarop hiphoppers lopen funest voor je gewrichten is. Door met je been te slepen zouden je knieschijven namelijk sneller slijten.

Echte instrumenten
Inmiddels is hiphop dus gevestigd en geaccepteerd. Maar diep in de achterhoofden en harten van de mensen is hiphop nog steeds geen volwaardige muziek. Dat blijkt vooral als er een hiphop groep uitkomt die echte instrumenten bespelen. Dan kunnen de de critici hun enthousiasme niet onder stoelen en banken schuiven. En de artiest c.q. band in kwestie hoeft niet eens getalenteerd te zijn, het feit dat ze een instrument bespelen is al genoeg. De loftrompetten over de Postmen en de Fugees waren oorverdovend, maar dat wat deze bands hebben voortgebracht ontstijgt de muzikale middelmaat niet. Een echt fantastische akoestische hiphop band moet ik nog tegenkomen. The Roots is tot dusver de beste.

Hetzelfde geldt voor hiphop artiesten die met andere genres aan de haal gaan. Het resultaat hinkt in verreweg de meeste gevallen op twee gedachten en is zelden een vernieuwing, maar meestal een aaneenschakeling van clichés.

Kortom, de merkwaardige situatie is ontstaan dat hiphop overal aanwezig is, zowel in zijn pure vorm als de commerciële, plus invloeden in andere genres, maar nog steeds ondergeschoven is. Hiphop wordt alleen gewaardeerd als het zo min mogelijk als hiphop klinkt. Het stiefkind van de popmuziek dus.

Dit artikel verscheen eerder in Touch magazine.

vrijdag 14 december 2001

De fatsoenlijke maatschappij van Margalit

Vrijdag kreeg de Israëlische filosoof Avishai Margalit in Den Haag de Spinoza-lens uitgereikt. De prijs, een initiatief van de Groene Amsterdammer, het Spinozahuis en Filosofie Magazine, is bestemd voor een filosoof of sociaal wetenschapper die in zijn werk nieuw licht werpt op etnische grondslagen van de samenleving en van internationale verhoudingen. News Planet sprak met Margalit over zijn boek The Decent Society, de situatie in het Midden-Oosten en de strijd tegen het terrorisme. Een interview met videofragmenten.

De jury kent Margalit de Spinoza-lens toe omdat hij zijn analyse van 'het soms explosieve karakter' van de samenleving door 'geïnstitutionaliseerde vernedering' scherp en filosofisch heeft onderbouwd. "In zijn oeuvre maar ook in zijn privé-activiteiten toont hij zich een genuanceerd pacifist", aldus de jury.

Avishai Margalit is een van de grondleggers van de Vrede-Nu beweging in Israël, een progressieve en pacifistische Israëlische groep die de dialoog met de Palestijnen voorstaat. Margalit is tevens hoogleraar filosofie aan de Hebrew University in Jeruzalem, en medewerker van de New York Review of Books.

The Decent Society

In zijn boek The Decent Society (1996) gebruikt Margalit de begrippen respect en vernedering om sociale en politieke problemen te analyseren. Margalit spreekt niet alleen van een rechtvaardige samenleving, maar van een fatsoenlijke. Dit houdt in dat sociale instituties individuen niet vernederen, en burgers onderling evenmin.

Volgens Margalit is fatsoenlijke samenleving beter haalbaar dan een rechtvaardige maatschappij. Een rechtvaardige samenleving is een onhaalbaar doel, een utopie. Een fatsoenlijke samenleving is volgens Margalit wel haalbaar.

Daarbij speelt de zogenaamde negatieve politiek een rol. Politiek wordt gedreven door ontevredenheid over bepaalde aspecten van de maatschappij. Margalit ontkent dat de definitie van fatsoenlijkheid persoonlijk en subjectief is. Over wat rechtvaardig is kan namelijk oneindig gediscussieerd worden, maar iedereen is het met elkaar eens over wat onfatsoenlijk is. Margalit verklaart zijn theorieën uit The Decent Society nader.
Modem | Breedband

Midden-Oosten

Het laatste jaar bevindt de vrede in het Midden-Oosten zich in een neerwaartse spiraal. Sinds het begin van de tweede intifada lijken zelfmoordaanslagen door Palestijnse activisten aan de orde van de dag te zijn. Israël is begonnen met een oorlog tegen de Palestijnse terreurgroepen. Margalit, een van de grondleggers van de Vrede-Nu Beweging, een progressieve groepering die een dialoog met de Palestijnen voorstaat, is tegen de uitschakeling van Arafat. Margalit weet niet of het gebruik van geweld om de terreur te bestrijden wel of geen juiste oplossing is..
Modem | Breedband

Volgens Margalit is het onduidelijk wat voor invloed de uitschakeling van Arafat zal hebben op de situatie.
Fragment 1: Modem | Breedband
Fragment 2: Modem | Breedband

Israël begon de vergeldingsacties tegen de Palestijnse Autoriteit en Yasser Arafat omdat deze onvoldoende zouden optreden tegen de militante activisten. Margalit meent ook dat Arafat meer moet doen om de zelfmoordacties te bestrijden. Maar volgens Margalit is Arafats controle over de Palestijnen vrijwel weggevallen. De populariteit van Hamas overtreft die van Arafat en acties tegen Hamas zouden Arafats positie ondermijnen.
Modem | Breedband

Margalit is kritisch over de tweede intifada. Door het toenemende geweld en de zelfmoordaanslagen hebben de Palestijnen hun krediet bij Israël en de internationale gemeenschap verspeeld. De terreuracties hebben een contraproductief effect, en brengen het doel waarvoor ze worden uitgevoerd alleen maar verder weg.
Modem | Breedband

De Israëlische premier Ariel Sharon staat bekend als een havik. Door zijn omstreden verleden, vooral de slachting in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Chatila, lijkt Sharon niet de persoon die vrede wil stichten met de Palestijnen. Maar volgens Margalit is Sharon niet onwelwillend om een vredesakkoord te sluiten.
Modem | Breedband

Maar Margalit is kritisch over Sharons voorwaarde over een periode van 48 uur van absolute rust voordat de vredesonderhandelingen kunnen beginnen. Want wat is de definitie van absolute rust? Bovendien geeft het de militante groepen, die tegen een akkoord zijn, een vetorecht.
Modem | Breedband

De compromisloze opstelling van Sharon lijkt het conflict alleen maar verder te doen oplaaien. Maar Margalit betwijfelt of een meer toeschietelijke regering het geweld kan bezweren.
Modem | Breedband

Het Israëlische volk wil wraak op de Palestijnen voor de zelfmoordaanslagen. De Israëliërs staan derhalve achter de harde lijn van premier Sharon.
Modem | Breedband

De Vrede-Nu beweging, die de dialoog met de Palestijnen zoekt, geniet in deze tijd weinig steun van de Israëliërs.
Modem | Breedband

Israël en de Palestijnen claimen op basis van de geschiedenis allebei dat zij recht hebben op het land waarin zij wonen. Maar zo eenvoudig en zwart-wit ligt het volgens Margalit niet. Niet noodzakelijkerwijs is Israël de kwade bezetter en de Palestijnen de zielige onderdrukten. Beide partijen zijn even slecht als goed. Volgens Margalit houden Israël en de Palestijnen zich te veel vast aan het verleden.
Modem | Breedband

De oplossing voor het probleem is de stichting van een onafhankelijke staat. Maar dit werkt alleen als de landteruggave eerlijk verloopt. Vooralsnog lijkt een Palestijnse staat ver weg.
Modem | Breedband

Strijd tegen het terrorisme

Israël vergelijkt zijn oorlog tegen de Palestijnse activisten met de Amerikaanse oorlog in Afghanistan. Hoewel Margalit de luchtaanvallen op Afghanistan niet afkeurt, geeft hij de voorkeur aan het uitschakelen van Al-Qaeda van binnenuit. Luchtaanvallen schakelen wel de kern van Al-Qaeda uit, maar de organisatie is over de hele wereld uitgewaaierd. Met het oog op The Decent Society, rijst de vraag of het fatsoenlijk is om een buitenlands regime te verwijderen. Margalit denkt van wel.
Modem | Breedband

Niettemin is de filosoof gekant tegen een uitbreiding van de oorlog naar landen als Irak.
Modem | Breedband

Margalit heeft een opmerkelijke visie op de aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon op 11 september. Het zou geen aanval op de Verenigde Staten zijn, maar een revolutie binnen de islamitische wereld om een orthodoxe versie van de godsdienst te vestigen. De aanslagen van 11 september waren propaganda voor de revolutie.
Modem | Breedband

De Amerikaanse president Bush ondertekende recentelijk een wet die het mogelijk maakt om Osama bin Laden, als hij levend wordt gepakt, in een militair tribunaal te berechten. De beklaagden hebben in dit tribunaal minder rechten dan in een normale rechtbank. Margalit staat afkeurend tegenover de militaire tribunalen, en pleit voor berechting in een internationale rechtbank.
Modem | Breedband


Dit artikel verscheen eerder op Planet.nl. Video: Emile Urban.

woensdag 17 januari 2001

Miles Davis: On The Corner / Big Fun / Get Up With It

De legendarische trompettist Miles Davis is altijd bewonderd om zijn onophoudelijke drang naar vernieuwing. De jaren ’70, Davis’ meest innovatieve periode, is echter ook zijn meest omstreden en bekritiseerde fase. De uiterst avant-gardistische experimenten met rock en funk gingen de meeste fans te ver. Het lijkt dan ook alsof de periode wordt doodgezwegen.
Gaven de meesten Davis met de klassieker Bitches Brew (1970) nog het voordeel van de twijfel, On The Corner (1972) scheurde het publiek in tweeën. Aan de ene kant stonden degenen die de trompettist bewonderden om zijn weigering stil te staan, aan de andere kant stonden veelal jazzpuristen die meenden dat Davis zichzelf in de uitverkoop had gegooid en maar vaag wat blies op zijn door wahwah-pedalen vervormde toeter. Toegegeven, Davis’ muziek uit de zeventiger jaren vereist een open geest.
Zo is On The Corner op het eerste gehoor een chaotische en onsamenhangende kakofonie. Echter, de rauwe, funky poliritmes zitten strak als een korset. On The Corner is daarom één van Davis’ meest gecontroleerde platen uit de jaren ’70.
De opvolger Big Fun (1974) is eveneens sterk op de funk georiënteerd, maar is een stuk toegankelijker dan On The Corner.
Get Up With It (1974) heeft meer een rockgeluid. Het album zal de wat minder ingevoerde luisteraar nog enigszins kunnen bekoren, hoewel er soms behoorlijk freaky wordt gejamd. Het nummer Rated X (drum&bass avant la lettre), met de psychotische orgeltonen, zal echter veel luisteraars afschrikken.
Hopelijk openen de reissues (met nieuwe liner notes en extra tracks) de oren voor het zwaar ondergewaardeerde jaren ’70-werk van Miles Davis, dat na bijna drie decennia wel eens de erkenning mag krijgen die het verdient.