zaterdag 15 oktober 2005

Public Enemy: Too Black, Too Strong

Public Enemy is de grootste hiphopgroep aller tijden. It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back is de beste hiphopplaat aller tijden. Zelfs een van de meesterwerken van de popmuziek. Vijftien jaar na hun piek is PE nog niet van de troon gestoten.
En dat voor een formatie die bijna van de rest van de wereld was onthouden. In eerste instantie was Public Enemy geen ‘band’ en had de groep niet de ambitie om überhaupt een plaat te maken. Ook politiek stond nauwelijks op de agenda.
De geschiedenis van Public Enemy begint aan de Adelphi universiteit in Long Island, waar Carlton Ridenhour, beter bekend als Chuck D, begin jaren tachtig voor grafisch ontwerper studeert. Chuck en Hank Boxley, beter bekend als Hank Shocklee, presenteren een toonaangevend hiphopprogramma op het collegeradiostation WBAU en als het collectief Spectrum City organiseren ze lokale feesten. WBAU wordt de thuisbasis voor het toekomstige Public Enemy. Eric ‘Vietnam’ Sadler is een lokale muzikant waarmee Chuck en Shocklee promo’s voor hun programma maken. Keith Shocklee, Hanks broer, voegt zich eveneens bij het gezelschap. Schoolgenoot en klassiek pianist William Drayton (hij beheerst zelfs 17 instrumenten), toen nog MC DJ Flavor en tegenwoordig beter bekend als Flavor Flav, hing geregeld rond in de studio. In het lokale feestcircuit wordt contact gelegd met de DJ Norman Rogers alias DJ Mellow D en beter bekend als Terminator X. De beveiliging van de feesten die Chuck en Shocklee organiseren komt in handen van Richard Griffin en zijn organisatie de Unity Force, later omgedoopt in The Security of the First World (S1W).
Public Enemy No. 1
Eind 1984 knutselt Chuck D de track Public Enemy No.1 in elkaar aan de hand van een sample van Blow Your Head van Fred Wesley and the J.B.’s en rapt eroverheen met zijn kenmerkende krachtige stem. Chuck draait Public Enemy No. 1 regelmatig in zijn radioprogramma en de rauwe, dreigende track wordt opgemerkt door Rick Rubin, een van de oprichters van Def Jam Recordings, het label dat dankzij Run-DMC en L.L. Cool J was uitgegroeid tot het mekka van de hiphop. Rubin is direct onder de indruk van Chuck D en wil hem een platencontract aanbieden. Chuck D is midden twintig en vindt zichzelf echter te oud om een plaat te maken omdat de meeste rappers bijna tien jaar jonger zijn. Bovendien ambieerde hij een carrière in radio of de journalistiek. Rubin blijft echter een half jaar lang dagelijks bellen en uiteindelijk gaat Chuck overstag. Het is echter niet alleen Chuck D die uiteindelijk een contract tekende bij Def Jam. Hij komt met heel leger naar het label; samen met Hank en Keith Shocklee, Eric ‘Vietnam’ Sadler (nu de Bomb Squad), WBAU-baas Bill Stephney, Flavor Flav, Terminator X, Professor Griff en de S1W’s gaat Chuck met Rubin in zee. De naam is Public Enemy en dat is meteen de eerste statement van de groep: zwarten zijn staatsvijanden.
Yo! Bum Rush the Show
In maart 1987 komt het debuutalbum Yo! Bum Rush the Show uit. Het geluid van hiphop is de laatste jaren ingrijpend veranderd. De funky disco sound en zorgeloze raps van de old skool hebben plaatsgemaakt voor de harde, uitgeklede beats van L.L. Cool J en de met loeiende rockgitaren gelardeerde tracks van Run-DMC. Boogie Down Productions en Schoolly D rappen over het gewelddadige straatleven en Eric B & Rakim vernieuwen het hiphopgeluid met James Brown-samples en complexe rijmschema’s.
Niettemin is het publiek totaal niet voorbereid op Public Enemy. DJ’s draaien de instrumentale versies van de nummers, omdat ze Chuck D geen goede rapper vinden.
De verkoopcijfers vallen tegen. Op Rebel Without a Pause refereert Chuck D aan de koele ontvangst van de groep: “They praised the music - this time they play the lyrics/Some say no to the album, the show” en “Radio - suckers never play me/On the mix they just OK me”.
Midden jaren tachtig overspoelt crack de zwarte getto’s van Amerika. Gecombineerd met het voor de minima desastreuze beleid van de conservatieve president Ronald Reagan, is de zwarte gemeenschap uit het lood geslagen en heeft volgens Chuck D nieuwe leiders nodig. Chuck D is in 1960 geboren in een intellectueel nest en groeide op in de tijd van de zwarte emancipatiestrijd. Het stoort Chuck dat jonge zwarten in de jaren tachtig niet meer weten wie Malcolm X en Martin Luther King waren. Als muziekliefhebber was Chuck D bovendien opgegroeid met Marvin Gaye, Curtis Mayfield en James Brown, die hun muziek gebruikten als politieke spreekbuis. Al deze factoren inspireren Chuck D tot de missie van Public Enemy.
It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back
Is Public Enemy in 1987 nog een vreemde eend in de bijt, het jaar erop verhangt de groep de bordjes voorgoed met It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back. Geïnspireerd op het politieke engagement en de sonische innovatie van Marvin Gaye’s klassieker What’s Going On, combineert Public Enemy controversiële politieke teksten en een uniek, krachtig geluid en complexe productie tot een meesterwerk en een instant classic. It Takes a Nation… slaat in als een bom tot ver buiten de hiphopscene. Tot dan werd hiphop afgedaan als een ‘fad’ en zelfs muzikale degeneratie. Public Enemy rekent met die opvatting af en bewijst dat hiphop wel degelijk muzikaal uitdagend en inhoudelijk intelligent kan zijn. Met name in de rock valt PE in goede aarde. De invloed van Public Enemy, en met name de stem van Chuck D, is terug te horen in vele bands. Madonna samplet PE en Duran Duran covert 911 is a Joke.
It Takes a Nation... verandert ook de hiphop ingrijpend. Het tempo van de beats gaat omhoog, het noisy-geluid wordt op grote schaal overgenomen en hiphop wordt politieker. Groepen als Boogie Down Productions (geleid door KRS-One), X-Clan Poor Righteous Teachers en de Jungle Brothers gebruiken hun muziek als pamflet voor een nieuw zwart bewustzijn en afrocentrisme. Chuck D en KRS-One geven lezingen op universiteiten. 1988 Is ook het jaar dat gangsta rap wordt geboren; op Straight Outta Compton verhaalt N.W.A. zonder een blad voor de mond te nemen over het criminele en gewelddadige leven in de getto’s van Los Angeles. In tegenstelling tot generaties zwarte entertainers weigeren rappers te grijnzen om de gunst van het blanke publiek te krijgen. Ze zijn geen Oom Tom meer en pikken het niet langer gekoeioneerd te worden en noemen zichzelf Public Enemy en Niggaz With Attitude en schreeuwen: “Fuck Tha Police!” De slavernij is definitief afschaft en zwarte emancipatie komt voortaan met een 9mm.
Blank Amerika, in het neoconservatieve tijdperk van de presidenten Reagan en Bush, schrikt zich een hoedje. Hier is een zwarte groep gekleed in legeruniformen en met subversieve ideeën en die het radicale – en in hun ogen antiblanke en antisemitische – gedachtegoed van de zwarte islamitische leider Louis Farrakhan uitdragen. Chuck D verklaart dat hiphop ‘de zwarte CNN’ is, omdat de muziek de spreekbuis is van de monddode, in de steek gelaten zwarte jeugd in de getto’s, terwijl de reguliere – blanke – media dat verzuimen. Tegelijk hekelt Chuck D zwarte radiostations omdat ze in zijn ogen te laf zijn om hiphop te draaien. Chuck D gooit verder olie op het vuur door tegen blanke heilige huisjes te schoppen: “Elvis was a hero to most/But he never meant shit to me you see/Straight up racist that sucker was simple and plain/Mother fuck him and John Wayne”, rapt hij op de single Fight The Power van de soundtrack van Spike Lee’s racismedrama Do The Right Thing (1989). De rapper verwijt blanken de zwarte cultuur te stelen, te verwateren en vervolgens te presenteren als een blanke uitvinding. That spells trouble...
De problemen blijven inderdaad niet uit. Het door Chuck D zelf ontworpen Public Enemy-logo wordt akelig realistisch als de groep doodsbedreigingen krijgt. De media, politiek en veiligheidsdiensten volgen met argusogen Public Enemy. De teksten en uitlatingen van de groep worden geanalyseerd en bekritiseerd. In 1990 stuurt de FBI een rapport naar het Amerikaanse Congres getiteld “Rap Music and its Effects on National Security”, waarin Public Enemy wordt genoemd.
Professor Griff
De standpunten die Public Enemy verkondigt kunnen niet altijd door de beugel. Vooral Professor Griff trekt regelmatig fel van leer tegen homo’s en joden. Het gaat uiteindelijk mis als Griff in 1989 in een interview met de conservatieve krant de Washington Times zegt dat ‘joden verantwoordelijk zijn voor het leeuwendeel van het kwaad in de wereld’. De pleuris breekt uit en Chuck D is gedwongen Griff uit de groep te zetten, ook al meent hij dat de krant Griffs citaat uit zijn verband heeft getrokken. Griff stapt over naar het label van Luke Skyywalker (2 Live Crew), maar zijn solowerk is weinig memorabel.
Door alle heisa loopt Public Enemy’s derde album Fear of a Black Planet vertraging op. In maart 1990 komt het album dan eindelijk uit. Op Welcome to the Terrordome en Anti-Nigger Machine behandelt Chuck D de recente perikelen: “Crucifixion ain't no fiction/So called chosen frozen/Apology made to who ever pleases/Still they got me like Jesus” en “Once they never gave a fuck about what I said/Now they listen and they want my head”.
Fear… bevat ook een cameo van rapper Ice Cube, die uit N.W.A. was gestapt en zijn solodebuut AmeriKKKa’s Most Wanted door de Bomb Squad liet produceren. Op zijn album maken ook Chuck D en Flavor Flav hun opwachting.
Waar Public Enemy door de media van antiblank racisme wordt beticht, zet de groep op haar volgende album, Apocalypse 91... The Enemy Strikes Black, een opvallende stap: ze coveren zichzelf met de blanke rockband Anthrax op Bring the Noise. Het is duidelijk een poging hun blanke publiek te consolideren. Het album, het eerste zonder de Bomb Squad, verschijnt in het najaar van 1991 en wordt goed ontvangen. Terminator X brengt in het voorjaar van 1991 zijn eerste, overigens sterke soloalbum uit: Terminator X in the Valley of the Jeep Beets. Ook lanceert Public Enemy een nieuwe telg: Sista Souljah moet de zwarte vrouw aanspreken.
Dal
De groep is op zijn hoogtepunt en na pieken komen dalen. Greatest Misses, een compilatie van zes remixen, zes nieuwe track en een live-opname, wordt slecht ontvangen. Binnen de groep zijn er problemen ontstaan. Flavor Flav kampt met een cocaïneverslaving en brengt korte tijd in de cel door wegens mishandeling van zijn vriendin.
Het grootste probleem van Public Enemy is echter dat de tijden ingrijpend zijn veranderd. Het politieke tijdperk in hiphop is voorbij. De gangsta rap van de Amerikaanse westkust domineert de hitlijsten. In New York gaat hiphop terug naar zijn roots en richt zich op techniek en esthetiek. Opeens is Public Enemy passé. In de jaren negentig levert de groep een reeks albums af die op momenten na het oude niveau niet halen. Chuck D maakt een matig soloalbum en publiceert zijn boek Fight the Power, waarin hij schrijft over Public Enemy, evenals de zwarte emancipatiestrijd.
In de jaren negentig ontwikkelt Chuck D ook grote belangstelling voor het internet. Hij werpt zich op als voorvechter van het gratis downloaden van muziek. Dat leidt tot een scheiding met Def Jam, die niets voelt voor Chucks plannen om het nieuwe album van Public Enemy op internet aan te bieden.
Tegenwoordig is Public Enemy meer een los project dan een band. De leden ontplooien uiteenlopende activiteiten. Chuck D is presentator van het politieke praatprogramma On The Real op Air America Radio en columnist voor diverse media. Ook geeft hij nog altijd lezingen op universiteiten. Professor Griff bracht in 2001 zijn vijfde soloplaat uit en leidt de metalrapband 7th Octave. Flavor Flav heeft een reality-programma op VH1 met actrice Brigitte Nielsen en Terminator X heeft een struisvogelfokkerij in North Carolina. Voor begin 2006 staat een nieuw album gepland: Rebirth of a Nation, op het Guerrilla Funk-label van de gelijkgestemde rapper Paris.
Een comeback van Public Enemy zit er waarschijnlijk niet in. Mainstream hiphop is vandaag de dag gepreoccupeerd met seks en ‘bling’ en de invloed van de groep (en zielsverwanten) is nog maar marginaal. Er is echter nog steeds geen rapper of groep opgestaan die Public Enemy naar de kroon steekt met dezelfde briljante combinatie van muzikale en inhoudelijke visie, intellectualiteit en conceptualisatie, en daarmee tot ver buiten de hiphop hoog in aanzien staat. Vijftien jaar na hun piek is Public Enemy nog steeds de grootste hiphopgroep aller tijden.

Selectieve discografie

Yo! Bum Rush The Show (Def Jam 1987)
Public Enemy’s debuut is nog steeds een onderschat album. Het wordt beschouwd als een demo, waarschijnlijk omdat Public Enemy nog niet politiek is maar een soort hardcore b-boy lifestyle etaleert. Het is frappant om Chuck D te horen rappen over zijn auto: “Cruising down the boulevard/I’m treated like some super star.” Het is vooral de presentatie van PE die politiek lijkt. Op de hoes oogt de groep als een militie die zich onder het licht van een peertje voorbereidt op een coup. Het album klinkt even woedend als de felle politiek geëngageerde muziek waarmee PE een jaar later beroemd en berucht mee zou worden. Yo! Bum Rush the Show heeft de tand des tijds uitstekend doorstaan en kan zich anno 2005 nog meten met de avant-gardistische hiphop uit de Def Jux-stal. De productie, bestaande uit uitgeklede, ijskoude mokerbeats en de industrial, found sound-samples, klinkt nog steeds vernieuwend.
It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back (Def Jam 1988)
Op It Takes a Nation… heeft Public Enemy in feite zijn identiteit gevonden. Het geluid van de Bomb Squad was uitgekristalliseerd tot een ware Apocalyps, een nagenoeg oneindig gelaagde georganiseerde chaos van samples en noise. Het album heeft de energie van een turbine, de woede van een punkband uit Oost-Berlijn, de stroomlijning en trefzekerheid van een kogel uit een Tsjechisch sportgeweer en de romantiek van een Noord-Koreaanse militaire parade. It Takes a Nation… dendert uit de speakers als de atoombom op Hiroshima. Het is verbluffend hoe de Bomb Squad organische samples van James Brown en Kool and the Gang weet om te vormen tot een soort sirenes. De scratches van Terminator X – zogeheten transformer-scratches, waarbij het geluid wordt onderbroken wat een vervormend effect geeft – waren indertijd revolutionair. Chuck D neemt een breed scala aan onderwerpen op zijn vork, van racistisch gemotiveerde rechtszaken tegen rappers vanwege het samplen (Caught, Can We Get A Witness?), dienstweigering omdat Amerika zwarten in de steek laat maar wel gebruikt voor het leger (Black Steel in the Hour of Chaos) en hersenloze televisie (She Watch Channel Zero?!). De grootste prestatie van It Takes a Nation... is misschien wel dat het album niet bezwijkt onder zijn eigen gewicht. De factor Flavor Flav is een meesterzet in het Public Enemy-schaakspel; hij is de ‘comic relief’ die het verteerbaar maakt zonder dat het geheel aan kracht inboet. It Takes a Nation is één van de beste en belangrijkste platen van hiphop en popmuziek in het algemeen.
Fear of a Black Planet (Def Jam 1990)
It Takes a Nation… wordt algemeen beschouwd als Public Enemy’s beste album, maar misschien is Fear of a Black Planet dat juist. Op alle fronten demonstreert de groep gegroeid te zijn. Flavor Flav blijkt meer te zijn dan alleen een clown en op 911 is a Joke opent hij de aanval op de hulpdiensten die in de getto’s steevast te laat komen. Vergezeld door Ice Cube en Big Daddy Kane richt Chuck D zijn pijlen op Hollywood, die zwarten voorstelt als dommeriken die altijd de klappen opvangen en nooit als advocaten (Burn Hollywood Burn). Ook bekritiseert hij zwarten die uit financieel en sociaal gewin trouwen met blanken (Pollywanacraka). PE begeeft zich op glad ijs door in het dubieuze Meet the G that Killed Me openlijk blijk te geven van homofobie. Chuck D stelt homo’s op één lijn met drugsverslaafden en verwijt hen verantwoordelijk te zijn voor de verspreiding van AIDS. De stijl van de Bomb Squad is op Fear... verder uitgekristalliseerd. De producties zijn nog even complex, maar het geluid is organischer, funkier, ruimtelijker en gevarieerder. Zo is Welcome to the Terrordome snoeihard en compromisloos, terwijl Pollywanacraka een rustige track is waarop Chuck D bijna onherkenbaar ontspannen rapt. Het heeft album een uitgekiende sequens die de luisteraar al bij de eerste gitaarsample in het album zuigt en meeneemt op een reis door Public Enemy’s gedachtewereld en tot de laatste woorden (het open einde “the future of Public Enemy got a...”) aan de speaker gekluisterd houdt. Van alle Public Enemy albums heeft Fear... de tand des tijds het beste doorstaan en het album is na vijftien jaar nog geen spatje gedateerd. Onlangs werd het album opgenomen in de Library of Congress.
Apocalypse 91… The Enemy Strikes Black (Def Jam 1991)
Het laatste klassieke en memorabele album van Public Enemy is al een kleine stap terug. De Bomb Squad is gereduceerd tot executive producer en de productie is in handen van hun protégés de Imperial Grand Ministers of Funk. De productie is dan ook lang niet zo ingenieus meer en klinkt meer als een imitatie van de Bomb Squad-formule. Niettemin bevat Apocalypse 91 meer dan genoeg meesterlijke tracks. De single Shut ‘Em Down is ijzersterk, en By The Time I Get to Arizona is een van de hoogtepunten uit Public Enemy’s oeuvre. Inhoudelijk is Chuck D nog even scherp. Op Arizona... hekelt hij de zuidelijke staat vanwege zijn weigering Martin Luther King Day in te voeren als feestdag en 1 Millions Bottlebags, een aanval op de drankindustrie. De remake van Bring the Noise met Anthrax is tamelijk overbodig. Al met al is Apocalypse een prima album, maar onevenwichtig en een eerste signaal dat Public Enemy over zijn hoogtepunt heen is.
It Takes a Nation – The First London Invasion Tour 1987
Oudere Nederlandse hiphopfans zullen het zich nog goed herinneren; in het najaar van 1987 reisde de Def Jam Tour door Europa en deed ook de Jaap Edenhal in Amsterdam aan. De tournee bood de top van de hiphop: Run-DMC, Beastie Boys, L.L. Cool J, Eric B & Rakim en natuurlijk Public Enemy. Het VPRO-programma Firma Onrust maakte opnames, maar die liggen ergens in het omroeparchief. Gelukkig is het legendarische concert dat PE destijds in Londen gaf nu op dvd verkrijgbaar. Fragmenten van het optreden zijn al bekend van It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back. De beeldkwaliteit laat te wensen over, maar het stoort niet. Het concert is een brok energie. De show wordt afgewisseld met interviewfragmenten en unieke beelden achter de schermen. Dat levert hilarische momenten op, zoals Flavor Flavs ontmoeting met een oude Britse dame, Flavor Flav die jus d’orange over Chuck D morst en Flavor Flav die kibbelt met Terminator X. Verder bevat de dvd interessant audiocommentaar van Chuck D die anekdotes over de toer vertelt, zoals over de grenscontrole in Oost-Duitsland toen Public Enemy in Berlijn ging optreden. Want vergis je niet; toen stond de Berlijnse muur er nog, waren Reagan en Thatcher aan de macht, en zat Nelson Mandela in de gevangenis.

Dit artikel verscheen eerder in popmagazine Heaven.

dinsdag 4 oktober 2005

Iran wil werelddominantie

Maandenlang ruziën de Europese Unie en de Verenigde Staten met Iran over het atoomprogramma van dat land. De kwestie gaat echter veel verder dan kernenergie en -wapens. Iran wil niets minder dan dominantie over de regio en de wereld.

Iran als kernmacht is de nachtmerrie van het Westen.
Het moslimfundamentalistische land is al ruim een kwart eeuw de aartsvijand van de Verenigde Staten, en werd door president Bush gerekend tot de ‘as van het kwaad’. De vrees is dat in het zwartste doemscenario, Iran met een kernbom de wereld kan gijzelen, of dat de atoomtechnologie in handen komt van terroristen.

Geheimzinnig
Iran probeert de internationale gemeenschap gerust te stellen door te zeggen dat het atoomprogramma voor uitsluitend vreedzame doeleinden bestemd is, namelijk de opwekking van energie. Echter, voor een land met een zuiver geweten is Iran erg terughoudend wat betreft transparantie van zijn nucleaire activiteiten. De samenwerking met het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA) is schoorvoetend en wisselvallig; inspecteurs mochten reactors bezoeken, maar delen van de administratie waren ‘zoek’. Sommige documenten mochten wel door de inspecteurs wel ingezien maar niet meegenomen worden. Uit de informatie die Iran wel vrijgaf, bleek hoeveel het land had achtergehouden.

Geen hard bewijs
Maar hard bewijs dat Iran inderdaad aan kernwapens werkt, is er niet. Amerikaanse regeringsexperts moesten in augustus toegeven dat de uraniumsporen die twee jaar geleden in een Iraanse reactor gevonden werden, afkomstig waren van besmette Pakistaanse apparatuur en geen bewijs waren voor een clandestien kernwapenprogramma.
De kwestie is echter veel groter dan kernwapens. Irans overkoepelende ambitie is om de regio te domineren en te vormen naar zijn eigen inzicht. Dat streven botst direct met de VS, die ook het Midden-Oosten willen hervormen naar hun eigen smaak.

Meerdere supermachten
Iran schuift zijn aspiraties niet onder stoelen of banken. Generaal Yahya Safavi, opperbevelhebber van de Revolutionaire Garde, verklaarde deze zomer in een toespraak voor hoge marineofficieren dat de missie van Teheran was om ‘een multipolaire wereld’ te scheppen waarin ‘Iran een leidende rol speelt’. Met andere woorden: als het aan Iran ligt zijn de VS niet langer de enige wereldmacht.

President Mahmoud Ahmadinejad deed daar een schepje bovenop. Het ultieme doel van het buitenlandbeleid van Iran is niets minder dan ‘een regering voor de hele wereld’ onder leiding van de Mahdi, het sjiitische equivalent van de christelijke Messias. De Mahdi verschijnt aan het einde der tijden en zal dan de ongelovigen vernietigen en een islamitisch rijk stichten waar moslims in vrede kunnen leven. Ahmadinejads doctrine komt neer op de export van een radicale islam. De VS vertonen hun laatste stuiptrekkingen, ze zijn een ‘ofuli’, de macht van de zonsondergang, terwijl Iran de ‘toluee’, de zonsopgang van de islamitische republiek, vormt. Overheersing van het Midden-Oosten is in de ogen van Ahmadinejad het ‘onbetwistbare recht van de Iraanse natie’.

Opgezwollen retoriek lijkt het, maar het is Ahmadinejad bittere ernst. En de tekenen zijn gunstig voor Iran. Van oudsher speelt Iran een leidende rol in de geschiedenis van de islam. Iran is één van slechts twee moslimlanden die nooit door Westerse mogendheden gekoloniseerd zijn (de andere is Turkije, maar dat land trekt in de ogen van de moslimwereld te veel naar het Westen toe). Het land heeft een centrale ligging in de ‘islamitische boog’ die zich van de Atlantische Oceaan tot de Grote Oceaan uitstrekt. Iran beschikt over veel olie die snel in waarde stijgt.

Groeiende invloed
Ironisch genoeg profiteert Iran van de door de VS geïnitieerde ‘war on terror’. In twee buurlanden zijn voor Iran vijandige regimes verwijderd; Saddam Hussein in Irak en de Taliban in Afghanistan. Iran speelt handig in op de ontstane machtsvacua. De invloed van Iran in Irak, waar tweederde van de bevolking ook sjiitisch is, is aanzienlijk. In het zuiden van Irak zitten sjiitische bondgenoten van Iran in stadsbesturen en veiligheidsdiensten. Het stikt er bovendien van door Iran getrainde en gefinancierde milities. Ook in het soennitische centrale deel van Irak en het Koerdische noorden laat Iran zich gelden, zij het minder opvallend. Na de terugtrekking van Syrië uit Libanon afgelopen voorjaar, is Iran de grootste buitenlandse invloed geworden in de vorm van Hezbollah.

Amerika kan niets doen
Voor de VS lijkt Iran niet bang te zijn. Tijdens de islamitische revolutie van 1979 sprak Ayatollah Khomeini al de beruchte woorden: “Amerika kan niets doen!” En het was waar. In november 1979 gijzelden studenten medewerkers van de Amerikaanse ambassade in Teheran en hielden hen bijna anderhalf jaar vast. De VS stonden machteloos. De boodschap van Iran was duidelijk.

Welvaart
Economische sancties knepen Iran af, maar tegenwoordig vaart het land wel door olieopbrengsten, die goed zijn voor 200 miljoen dollar per dag. Iran heeft nu een begrotingsoverschot van 25 miljard dollar. Hoe meer internationale onrust over het Iraanse atoomprogramma en een eventuele aanval, hoe groter de zorg over de wereldwijde olievoorziening, hoe hoger de olieprijs en de inkomsten van Iran. Door deze rijkdom kan Iran het zich veroorloven om zijn middelvinger op te steken naar Amerika en Europa.
Wel vreest Iran voor zijn nationale veiligheid als er een regionale wapenwedloop ontstaat. Turkije en Saudi-Arabië hebben te kennen gegeven ook het bezit van kernwapens na te streven als Iran een atoombom heeft. Die oorlogsdreiging heeft economische onzekerheid tot gevolg, waardoor miljarden dollars naar het buitenland wegvloeien.

Iran is onstuitbaar. Stopzetting van het atoomprogramma zal Iran er niet van weerhouden zijn invloed in de gedestabiliseerde regio verder uit te breiden. De IAEA kan de kwestie doorverwijzen naar de VN-Veiligheidsraad, maar Iran heeft al sancties doorstaan en die maken geen indruk meer. Bovendien heeft Iran met zijn oliebronnen een sterke troef in handen. President Ahmadinejad dreigde zaterdag nog met het dichtdraaien van de oliekraan. Voor een Amerikaanse aanval hoeft Iran niet te vrezen, de VS hebben hun handen al vol aan buurland Irak. De vrees is dat Iran met een kernbom de wereld kan gijzelen, maar in feite doet het land dat nu al.

Dit artikel verscheen eerder op Planet.nl.