Gary Numan: toevallige pionier

Het einde der tijden is nakende! Die onheilstijding brengt synthpop-pionier Gary Numan op zijn nieuwe album Intruder én de volgende plaat waar hij al aan werkt. ‘Fucking hell man, we zijn de klos!’

Lees ook:

Terwijl het coronavirus wereldwijd om zich heen greep en miljoenen mensenlevens eiste, zat Gary Numan verschanst in zijn thuisstudio in zijn Californische kasteel onverstoord te werken aan Intruder, zijn 21e album. “Het meeste was al vóór corona gedaan. Ik had de nummers al af voordat het virus begon”, vertelt Gary via Zoom. “Toen het virus kwam heb ik gewoon doorgewerkt. ‘s Morgens ging ik naar beneden en dook de studio in. En ‘s avonds als het donker was kwam ik er weer uit en ging naar bed. Dus ik heb er weinig van meegekregen. Natuurlijk las ik er wel over in de kranten. En mijn kinderen zaten thuis omdat de school dicht was. Een paar dingen waren anders, maar het had niet veel impact. Ik zat tot over mijn oren in de nieuwe plaat, ik was al aan het afronden, ik kwam toch al weinig buiten en deed verder weinig. En ik was ook bezig een boek te schrijven. Dat deed ik ook in de studio, dat is het enige rustige plekje hier in huis, met de kinderen, de herrie, de honden. Pas eind juli drong echt tot me door hoe alles anders was.”

Twee golven en meerdere afgelaste tournees later begint de situatie voor Gary langzamerhand wel wat penibel te worden. “Wij verdienen het grootste deel van ons inkomen aan touren, niet aan albums. Die maak je om het touren te rechtvaardigen. Optreden is niet alleen een belangrijke reden waarom je artiest wordt, dat is het meest opwindende onderdeel. Je mist niet alleen dat, en de levensstijl en alles dat erbij komt kijken. Je mist ook het geld. De eerste tien maanden was er geen probleem, ik maakte me er geen zorgen over. Sinds de kerst is het wel wat moeilijker geworden. We moeten meer op de kleintjes letten. Ik heb geluk gehad dat we vóór 2020 een paar goede jaren hebben gehad, dus ik had veel reserves. Maar dat is nu op, haha! Dus ik sta te popelen om te gaan touren.

Er staat nog een Amerikaanse tournee gepland in oktober, die is misschien nog wel mogelijk. Het hangt af van het vertrouwen dat mensen hebben in het vaccin of ze het aandurven om weer naar evenementen te gaan. Er zijn natuurlijk ook veel mensen die geen vaccin willen, met name onder Republikeinen. Ik hoorde gisteren op het nieuws dat 59 procent van de Republikeinen zich niet willen laten vaccineren, uit een soort politieke loyaliteit. Dat is gewoon fucking gestoord! Dat is een probleem dat effect zal hebben op evenementen.”

"Elk nummer op Intruder is mijn poging om onze planeet een stem te geven"

Naar de dystopische Numan-traditie, staat Intruder geheel in het teken van die andere grote bedreiging voor ons bestaan: klimaatverandering. Als vader van drie jonge dochters is dat een onderwerp dat de 63-jarige Numan (echte naam: Gary Webb) bezighoudt. “Mijn kinderen maken zich er veel zorgen over. We hebben het er thuis vaak over. We volgen het op het nieuws, we kijken er documentaires over. We worden er via allerlei mediakanalen voortdurend mee geconfronteerd. Mijn kinderen zijn bezorgd over hun toekomst, en ik ben bezorgd over hen.”

“Elk nummer op Intruder is mijn poging om onze planeet een stem te geven”, vervolgt Gary. “Als de Aarde kon spreken, als het kon voelen, hoe zou het zijn zorgen en vrees verwoorden? De titelsong Intruder gaat daar met name over. Maar ik begeef me ook op andere terreinen. The Gift gaat specifiek over covid. Op The End of Dragons schets ik een parallel tussen de mythologie van draken en hoe mensen in die mythen draken vervolgden en uitroeiden, en wat wij nu onze planeet aandoen. De nieuwe single Saints and Liars gaat over hoe sommige mensen blindelings religie volgen, zonder enig bewijs, maar tegelijk klimaatverandering ontkennen, terwijl daar wél een enorme hoeveelheid bewijs voor is.”

De coronapandemie komt volgens Gary niet uit de lucht vallen. Er staat ons nog wat te wachten, vreest hij. “Een paar jaar geleden keek ik een documentaire waarin werd gesuggereerd dat virussen het verdedigingsmechanisme van de natuur of de planeet zijn. Als het waar is dat een virus een mechanisme is waarmee de Aarde kan terugvechten tegen ons, dan is het zeer plausibel dat covid niet alleen een aanval van de planeet op ons is, maar mogelijk nog maar de eerste en dat er nog vele zullen volgen. Is de Aarde aan het terugvechten? Komen er nog meer virussen aan die nóg verfijnder en dodelijker zijn? Is de Aarde aan het uitproberen wat bij ons werkt? Het is een beangstigend idee, maar heel plausibel.”

"Als de planeet ons niet meer als een gewenste gast ziet, maar als een besmetting, als een virus voor de planeet, als een indringer, dan hebben we een serieus probleem"

Die theorie komt ook aan bod op Intruder. “Het was interessant om dat te verweven in het verhaal over hoe de planeet zich voelt. Als je de planeet kon vermenselijken, en kon zien wat er met jou gedaan wordt, dan zou jij ook terugvechten. Ik wel althans. De planeet heeft een verbazingwekkend vermogen om zich te regenereren. Als wij er niet zouden zijn, zou de planeet opbloeien. Dus het kan zich herstellen, daar heeft het mechanismen voor. Als de planeet ons niet meer als een gewenste gast ziet, maar als een besmetting, als een virus voor de planeet, als een indringer, dan hebben we een serieus probleem. Het stelt nu ons geduld op de proef. ‘Fuck this, ik heb jullie genoeg kansen gegeven, hier!’ Fucking hell man, we zijn de klos!”

Gary is nog niet klaar met het onderwerp. “Daar gaat de volgende plaat over. Ik ga er komende maand aan beginnen en moet in april volgend jaar uitkomen, dus snel al. Ik speel met het idee van een epische eindstrijd tussen de planeet en de mensen die erop leven. Dat is interessant om te onderzoeken.”

"Toen we Are Friends Electric? hoorden, was het alsof er buitenaardse wezens in The Bronx landden" Afrika Bambaataa

Pionierswerk

Draagt hij nu de mensheid te grave, veertig jaar geleden stond Gary Numan aan de wieg van de synthpop. Het grote succes was maar kortstondig, maar zijn elektronische pionierswerk bleef van duurzame invloed op uiteenlopende genres, van alternatieve rock tot industrial, EDM en hiphop. Artiesten van allerlei pluimage, waaronder Prince, Beck, The Smashing Pumpkins, Nine Inch Nails en Marilyn Manson noemen hem een inspiratiebron. In 2017 werd wegbereider Numan uitgenodigd als gastspreker op het Amsterdam Dance Event, de toonaangevende conferentie van de elektronische muziek. Numans platen waren favoriet op de block party’s in The Bronx waar hiphop in de jaren 70 ontstond, vertelt hiphop-godfather Afrika Bambaataa: “Toen we Are Friends Electric? hoorden, was het alsof er buitenaardse wezens in The Bronx landden. We gingen los op dat nummer. Nog meer dan Kraftwerk was Gary Numan een inspiratiebron. Hij is een held. Zonder hem zou er geen electro bestaan.”

Numan zelf relativeert echter zijn belang. “Dit is ongemakkelijk”, grimast Gary. “Ik vind dat ik veel krediet krijg dat ik niet verdien. Ik was slechts één van de grondleggers. Ik was weliswaar de eerste die groot succes had, maar ik was niet de eerste die elektronische muziek maakte. Als je het hebt over pionierswerk en innovatie, was ik toen aanwezig, maar er waren al mensen mee bezig vóór mij: Ultravox (de John Foxx-periode), Human League, Orchestral Manoeuvres in the Dark, Fad Gadget, Brian Eno, en Kraftwerk natuurlijk. Ik kwam pas aan het eind van die eerste lichting."

"Andy McCluskey (OMD) noemde mij de ‘Johnny-come-lately’ van elektronische muziek. Ik begrijp dat"

"Ik voel me altijd een beetje opgelaten over veel dingen die aan mij toegeschreven worden. Natuurlijk is het leuk om te horen, maar ik voel altijd de behoefte om erop te wijzen… Andy McCluskey (OMD) noemde mij de ‘Johnny-come-lately’ van elektronische muziek. Ik begrijp dat. Ik ontdekte de eerste synthesizer pas medio 1978. Zij waren toen al een paar jaar bezig, maar zonder succes. Als ik enige krediet verdien, is het voor het vinden van een manier om het te presenteren: je uiterlijk, de dingen waar je over zingt. Ik legde alle puzzelstukjes beter in elkaar dan zij.”

Per ongeluk

Gary moet lachen als ik hem omschrijf als een ‘toevallige pionier’, omdat de voormalige punker min of meer per ongeluk synthesizermuziek ging maken. “Zo simpel was het inderdaad. We arriveerden in de studio om ons debuutalbum op te nemen, wat een punkplaat zou worden, we (Numans toenmalige band Tubeway Army) waren immers een punkband. Ik wist wel al dat dat niet echt was wat ik wilde doen. De enige reden waarom ik een punkband oprichtte was om een platencontract te krijgen. Alle platenmaatschappij tekenden punkbands in die tijd. Het was een manier om een voet tussen de deur te krijgen. Ik wilde wat anders, maar op dat moment was dat de enige richting.

Ik ging de studio binnen om ons voor te stellen en uit te leggen wat we wilden. De rest van de band stond intussen hun apparatuur uit te laden. Terwijl ik dat gesprek voerde, zag ik een Minimoog in de hoek staan. Ik dacht: dat ding ziet er cool uit! Ik vroeg: mag ik eens proberen? Terwijl de band bezig was hun instrumenten aan te sluiten, zat ik in de controlekamer op de synthesizer te spelen, ik ging helemaal uit mijn dak.

"Ik dacht dat ik de eerste was die de Minimoog ontdekt had, maar dat was natuurlijk niet zo"

De band was inmiddels klaar en geïrriteerd omdat ik niet had meegeholpen. Ik antwoordde: ‘We gaan het helemaal anders doen, we gaan niet de plaat maken waarvoor we hier kwamen. Er staat daar een Minimoog en die gaat alles veranderen, die gaat de hele wereld veranderen! En daar moeten wij aan meedoen, want dat is de toekomst!’ Ik dacht dat ik de eerste was die de Minimoog ontdekt had, maar dat was natuurlijk niet zo.

Ik ging met de plaat terug naar de platenmaatschappij (het vermaarde punklabel Beggars Banquet), en zij waren er helemaal niet blij mee. Dat is niet wat ze wilden, dat was niet waarvoor ze ons getekend hadden. Dus we kregen een enorme ruzie, echt heel heftig. Ik probeerde hen ervan te overtuigen dat deze muziek de toekomst was. Na een verhitte discussie stemden ze toe om het uit te brengen. Het was geen groot succes, maar het album deed het beter dan ik had verwacht. En onze volgende plaat kwam op 1. En toen waren ze natuurlijk heel gelukkig.”

Onwaarschijnlijke popster

Gary Numan was eind jaren 70 een superster. Tienermeisjes stonden te gillen toen hij zijn robotische optredens gaf in Top of the Pops. Achteraf terugkijkend lijkt Numan met zijn donkere, vervreemdende en glaciale muziek een onwaarschijnlijke popster.

"Wij sloegen een brug over de kloof tussen experimenteel en vertrouwd"

“Vreemd hè? Ik heb er eerlijk gezegd ook geen verklaring voor. Ik denk dat het zo apart was, dat mensen graag deel wilden uitmaken van iets nieuws en van elektronische muziek. Tegelijk was het vertrouwd genoeg om geaccepteerd te worden, er zat nog steeds gitaar, bas en drums in. Toen ik voor het eerst op televisie kwam, had ik geen gitaar, bas en drums, alleen keyboards. Om de verschillen te benadrukken, in plaats van de vertrouwdheid. Er waren geen lichten in allerlei kleuren, alleen wit licht. Iedereen droeg zwarte kleding en make-up. Het licht kwam van onderen, dat gaf schaduwen. Zo probeerden we er anders, onderscheidend uit te zien. We wilden benadrukken dat dit iets nieuws was. Al deze dingen bij elkaar die anders waren raakten een snaar bij het publiek. We voegden synthesizers toe aan een conventionele line-up, in plaats van volledig elektronisch te zijn, zoals The Human League en OMD waren. Die gelukkige combinatie maakte het verschil. Wij sloegen een brug over de kloof tussen experimenteel en vertrouwd. Dat werkte voor mensen en daarom werd ik toen ‘the big thing’.”

Dit artikel verscheen eerder in Heaven magazine.

vrijdag 11 juni 2021