Outkast: Progressief én succesvol

Toen OutKast in 1993 debuteerde, was het duo hooguit een interessante novelty act. Wie had toen gedacht dat in een genre waarin carrières doorgaans kort duren, het hiphop-duo uit Atlanta zou uitgroeien tot een van de commercieel én artistiek succesvolste hiphopgroepen ooit?

• Lees ook: recensie Speakerboxxx/The Love Below

Tri-Cities High School in East Point, Atlanta, is de plaats waar André “Dre” Benjamin en Antwan “Big Boi” Patton elkaar eind jaren tachtig ontmoeten. Ze battlen elkaar regelmatig en besluiten uiteindelijk een duo te vormen onder de noemer 2 Shades Deep. De naam wordt echter al gauw veranderd in OutKast. Indertijd was New York het epicentrum van de hiphop en kon alleen Los Angeles aanspraak maken op de troon. Rappers uit het Zuiden werden amper serieus genomen.

Southernplayalisticadillacmuzik

Dre en Big Boi zijn amper meerderjarig en van de middelbare school af als ze in 1992 een contract tekenen bij het LaFace label van L.A. Reid en Kenneth “Babyface” Edmonds. OutKasts eerste blootstelling aan de buitenwereld is een couplet op een remix van Ain’t 2 Proud 2 Beg van R&B-trio TLC. In 1993 debuteert OutKast met de single Player’s Ball, dat meteen een hit wordt en zelfs de eerste plaats in de Billboard rap chart haalt.

In 1994 volgt het album Southernplayalisticadillacmuzik, dat sterk geënt is op G-funk, de relaxte, op de P-funk van George Clinton geïnspireerde hiphop van Dr. Dre en die op dat moment de heersende sound van de populaire hiphop is. OutKast voegt er live-instrumentatie en een zuidelijk, bluesy geluid aan toe. Inhoudelijk zijn Dre en Big Boi gepreoccupeerd met de typische liefhebberijen van adolescente mannen: mooie auto’s, vrouwen, zuipen en blowen. Hoewel ze de kanttekening maken dat feestvieren nooit voor de belangrijke zaken in het leven mag komen. Southernplayalisticadillacmuzik, geproduceerd door het lokale producersteam Organized Noize, is een sterk album dat platina gaat en OutKast in 1995 ook een prijs oplevert voor beste nieuwkomer van het gerenommeerde hiphoptijdschrift The Source. OutKast maakt een opvallende entree, maar sterke debuten en korte carrières zijn intrinsiek aan hiphop en bieden geen garantie voor de toekomst.

ATLiens

OutKast zet een flinke stap vooruit met ATLiens, dat in 1996 verschijnt. Dre en Big Boi zijn volwassener geworden. Dre heeft bijvoorbeeld een ascetische levensstijl aangenomen en is vegetariër geworden, en hij toont zich ook in zijn teksten een serieuzer, geconcentreerder persoon. “No drugs or alcohol/So I can get the signal clear” Dergelijke bekeringen zijn meestal funest voor een artiest, maar het legt OutKast geen windeieren. ATLiens is eigenzinniger, experimenteler en breder, maar tegelijk strakker en minimalistischer dan zijn voorganger. Dre en Big Boi's raps worden complexer en tongbrekender. Dre heeft een fascinatie voor het buitenaardse en tijdreizen ontwikkeld en begint zich steeds extravaganter te kleden, wat sommigen doen twijfelen aan geestelijke gezondheid – hij zou door drugs de weg kwijt zijn – en zijn seksuele geaardheid. “Iedereen wil een ‘thug’ (gangster) zijn. Mensen durven niet origineel te zijn”, klaagde Dre in 1998 in een interview met The Source.

Naast de muziek begint Dre ook professioneel te schilderen en hij krijgt een relatie met nu soul zangeres Erykah Badu, met wie hij een zoon, Seven, krijgt. ATLiens is een nieuw commercieel succes voor OutKast; van het album gaan 1,5 miljoen exemplaren over de toonbank en gaat twee keer platina. De eerste door OutKast zelf geproduceerde single Elevators (Me and You) wordt de eerste top 20 hit van de groep. Voor veel fans van het eerste uur was ATLiens te ver van hun bed, maar OutKast krijgt wel erkenning in aan de oost- en de westkust, waar doorgaans op rappers uit het Zuiden wordt neergekeken.

Aquemini

Als in 1998 het derde album Aquemini uitkomt, is duidelijk dat OutKast een van de belangrijkste hiphopgroepen is. Was ATLiens al een stap vooruit, Aquemini was een heuse Grote Sprong Voorwaarts. De productie is grotendeels in handen van Dre en Big Boi zelf en de invloed van Organized Noize heeft plaatsgenomen op de achterbank. Aquemini is organischer en muzikaler dan ATLiens. Dre en Big Boi hebben hun spervuurraps verder ontwikkeld tot een duizelingwekkende snelheid en strakheid. Critici en fans bejubelen Aquemini om zijn vooruitstrevendheid. Aquemini is wellicht een van de beste hiphopalbums aller tijden. The Source kent Aquemini 5 mics toe, een eervolle beoordeling waarmee het blad zeer zuinig is. Spin Magazine plaatst Aquemini op nummer 35 in de lijst van negentig belangrijkste platen van de jaren negentig. De plaat wordt twee keer platina.

Rosa Parks

Maar niet iedereen is even tevreden. Burgerrechtenactiviste Rosa Parks, die in oktober van dit jaar overleed, klaagt OutKast aan omdat haar naam zonder haar toestemming is gebruikt voor de naar haar vernoemde single, die overigens inhoudelijk niet over Parks gaat. OutKast spreken tegen dat ze Parks te schande wilden maken en wijzen op haar grote betekenis voor de zwarte gemeenschap. Diverse rechters wijzen Parks’ klacht af, maar in 2003 bepaalt het Hooggerechtshof dat de zaak voortgezet mag worden. Een jaar later trekt de familie van Parks haar handen van de rechtszaak af, omdat ze vrezen dat de vertegenwoordigers van Parks de rechtszaak voeren uit eigen financieel gewin en niet namens de demente Parks zelf. In april 2005 wordt de zaak geschikt en stemt OutKast ermee in om een tribute aan Parks op te nemen.

Stankonia

Het artistieke succes van Stankonia wordt doorgetrokken op Stankonia, dat in het najaar van 2000 verschijnt. Opnieuw bewijst OutKast een van de progressiefste hiphopgroepen te zijn. De bluesy, zuidelijke ‘down home’ sound is enigszins verlaten voor een strakker, elektronischer doch funky geluid (“Stankonia, the place from which all funky things come”). Aquemini was misschien OutKasts meesterwerk, maar Stankonia staat minstens op gelijke hoogte. Stankonia overstijgt zijn voorgangers qua succes, omdat de hit Ms. Jackson hun internationale doorbraak is en ook So Fresh, So Clean wordt een hit. Vier keer platina is uiteindelijk de opbrengst. Ms. Jackson is waarschijnlijk bedoeld voor de moeder van Erykah Badu, omdat Dre – die inmiddels zijn naam in Andre 3000 heeft veranderd – de relatie met de zangeres heeft afgebroken. Dre ontkent overigens dat het nummer specifiek over de breuk gaat. In juni 2001 doet OutKast Nederland aan en treedt op Pinkpop op. Stankonia levert OutKast 2 Grammy awards op, voor beste album en beste single (Ms. Jackson).

Ook de compilatie Big Boi and Dre Present...OutKast die eind 2001 verschijnt, bezorgt OutKast een Grammy, voor het nummer The Whole World, één van de drie extra tracks die voor de compilatie zijn opgenomen. Op de hielen van Stankonia volgt bovendien Even in Darkness van de Dungeon Family, een supergroep van OutKast en bevriende artiesten als Goodie Mob. Het is een prima album, maar haalt het niet bij het OutKast-materiaal. Onder de noemer Earthtone III produceren OutKast en Mr. DJ artiesten op hun eigen Aquemini-label (tegenwoordig Purple Ribbon Ent.). Verder richten Dre en Big Boi in 2001 de OutKast Clothing Company op.

Speakerboxxx/The Love Below

Daarnaast beginnen Big Boi en Dre afzonderlijk albums op te nemen. Dat voedt het gerucht dat het duo op het punt staat hun gescheiden wegen te gaan. Dre en Big Boi spreken dat tegen; OutKast is per definitie de som van twee autonome entiteiten. Dat was ook de betekenis van de titel Aquemini, een amalgama van hun sterrenbeelden Waterman en Tweelingen: “Ik blow, hij niet. Ik ga naar stripclubs, hij niet meer”, zei Big Boi in The Source. “Het is individualisme en daar draait het om in OutKast.”



De twee soloalbums worden dan ook gebundeld uitgebracht in september 2003: Speakerboxxx/The Love Below. Big Boi’s Speakerboxxx is in wezen een voortzetting van het oude OutKast-werk, maar de muziek is wel harder en meer ‘street’. Maar Speakerboxxx is allerminst een stagnatie; het is een stap verder gaan door een stap terug te doen.

Dre’s The Love Below is het tegenovergestelde. Hij laat hiphop zo goed als los en het album is een eclectisch project waarin hij funkt als Prince en Rick James en croont als Frank Sinatra. Het knappe is bovendien dat The Love Below nooit hoogdravend wordt. De recensenten komen superlatieven tekort. Vooral The Love Below wordt de hemel in geprezen, waardoor Speakerboxxx onterecht overschaduwd wordt.

Speakerboxxx/The Love Below is verreweg OutKasts grootste succes. De dubbelaar debuteert op nummer 1 in de Billboard album top 200. Er worden 5 miljoen exemplaren verkocht, maar omdat Speakerboxxx/The Love Below als aparte albums worden gerekend zijn de officiële verkoopcijfers 10 miljoen, wat het dubbelalbum de diamanten status oplevert. De singles Move van Speakerboxxx en Hey Ya! van The Love Below worden beide hits, de laatste scoort vooral in Nederland. Wesley Clark, presidentskandidaat voor de Democraten, verwijst zelfs in een campagnefilmpje naar OutKast in een poging de jeugd voor zich te winnen. In 2004 krijgt OutKast opnieuw een Grammy toegekend voor het beste album. Bij de uitreiking treedt OutKast op met George Clinton. De show komt hen op een klacht van het Native American Cultural Center te staan, omdat tijdens het optreden van Dre dansers met verentooien om een teepee dansen. De zender CBS, die de show uitzond, biedt zijn excuses aan.

Idlewild

OutKast waagt zich nu aan een film. Idlewild gaat op 6 januari in première. De soundtrack wordt begin december uitgebracht. Opnieuw verrast OutKast het publiek. Op The Love Below was het hiphopgehalte al fors gereduceerd, op Idlewild zou OutKast rap als geheel hebben verlaten. De film speelt zich af in de Deep South tijdens de economische crisis van de jaren dertig. André 3000 speelt een muzikant en Big Boi als boef. “Omdat het zich in de jaren dertig afspeelt, wilden we geen synthesizers gebruiken”, zei Big Boi tegen het Amerikaanse muziekblad Rolling Stone. Big Boi omschrijft de eerste single Idlewild Blues als een ‘juke-joint jam’ en André 3000 zou klinken als Cab Calloway.

Ook staat nog een nieuw album in de steigers, The Hard Ten, dat voor eind 2006 gepland staat. Ook zou Big Boi aan een nieuwe soloplaat werken, waarvoor al 14 nummers af zijn.

Ruim een decennium na hun debuut is OutKast een van de succesvolste en progressiefste (hiphop)-groepen. Dre en Big Boi hebben het zeldzame vermogen zich te blijven ontwikkelen en vernieuwen, en bezitten bovendien het unieke talent om hun experimenteerdrift te verkopen aan een groot publiek. Hun grootste bijdrage is echter dat ze definitief hebben duidelijk gemaakt dat hiphop wel degelijk volwaardige muziek is en veel meer heeft te bieden dan seks, geweld en gevloek. Laat OutKast de sleutel zijn tot een schatkist vol juwelen.

Dit artikel verscheen eerder in popmagazine Heaven.

Bush trippelt op zijn tenen uit Irak

Ronkende retoriek weer van Bush. In zijn toespraak van woensdagavond weigerde de Amerikaanse president zich te committeren aan een tijdschema voor de terugtrekking uit Irak. Maar achter de schermen wordt wel degelijk gewerkt aan een exit-strategie.

Bij elke uitspraak van een politicus dient men zich af te vragen of er electorale belangen meespelen. Bij Bush is dat zeker het geval, al zal het Witte Huis dat natuurlijk niet toegeven. De bodem onder zijn populariteit is weggeslagen door de uitzichtloze situatie in Irak, de allesbehalve vlekkeloze reactie op de orkaan Katrina en de alsmaar stijgende brandstofprijzen. Over een jaar staan de verkiezingen voor het Congres voor de deur, en het ziet er momenteel ongunstig uit voor de Republikeinen.

Achterdeur
De 35 pagina’s tellende ‘Nationale strategie voor overwinning in Irak’ moet de kritiek doen verstommen dat president Bush geen Irak-plan heeft. De druk op Bush om de 155.000 Amerikaanse manschappen uit Irak terug te trekken groeit. Maar ‘war president’ Bush heeft zichzelf altijd geprofileerd als een sterke leider die zich niet uit het veld laat slaan of zich laat leiden door opiniepeilingen, en volhardt in zijn standpunt dat zijn leger op volle kracht in Irak blijft tot de klus geklaard is. Of in zijn eigen bewoordingen: hij neemt niet genoegen met minder dan de ‘totale overwinning’.

Geen ‘cut and run’ dus, maar intussen broedt het Witte Huis wel op een plan om op hun tenen uit Irak te sluipen via de achterdeur. Minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice zei recentelijk dat ‘Amerikaanse strijdkrachten in deze aantallen niet veel langer moeten blijven’.

Van groot belang daarbij is het verloop van de Iraakse parlementsverkiezingen op 15 december. Als die succesvol zijn en de soennieten meedoen, kan er een begin gemaakt worden met een geleidelijke troepenreductie.

Doofpot
Voor het Witte Huis is het van cruciaal belang dat de Republikeinen hun meerderheid behouden in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden, omdat de doofpot over hoe de Verenigde Staten in Irak is beland, opengaat als de Democraten het voor het zeggen krijgen. Dat zal resulteren in onderzoekscommissies, hoorzittingen en dagvaardingen voor leden van de regering.

De Democraten hebben al diverse pogingen ondernomen om boven tafel te krijgen wat de regering heeft uitgespookt met de inlichtingen over de vermeende massavernietigingswapens van Irak. De Republikeinen hebben dat tot dusver gedwarsboomd.

Verstandig
De vraag of een spoedige terugtrekking uit Irak verstandig is, is moeilijk te beantwoorden. Voorstanders, waaronder de Democratische Afgevaardigde en havik John Murtha, menen dat de Amerikaanse aanwezigheid in Irak de wederopbouw eerder in de weg staat dan bevordert.

Het geweld houdt aan vanwege de haat jegens de Amerikaanse troepen. Als ze weg zijn, zal de situatie in Irak normaliseren, is de redenering. Inderdaad, de opstandelingen genereren hun steun uit de woede van het Iraakse volk over de Amerikaanse bezetting, dus die basis valt weg. Bovendien zijn er signalen dat sommige verzetsgroepen de wapens willen inruilen voor de politiek.

Ook voor het gehele Midden-Oosten zou de terugtrekking positieve gevolgen hebben. De Arabische landen zijn weliswaar blij dat Saddam Hussein verdreven is, maar zijn evengoed tegen de Amerikaanse bezetting van Irak. Veel terreuraanslagen in de regio, zoals vorige maand in Jordanië, hangen mogelijk daarmee samen. Daarnaast kunnen de teruggetrokken militairen elders in de wereld ingezet worden voor terreurbestrijding.

Destabilisatie
Tegenstanders waarschuwen dat terugtrekking het land verder zal destabiliseren. De CIA vreest dat de verschillende bevolkingsgroepen elkaar al zo naar het leven staan, dat het mogelijk te laat is om het uiteenvallen van Irak nog te voorkomen. Het Iraakse leger en de politie zijn momenteel niet in staat om de veiligheid te handhaven, door gebrek aan mankracht en niveau.

Bovendien zijn de Iraakse veiligheidsmachten geïnfiltreerd door sjiitische en Koerdische milities, die vergeldingsacties uitvoeren tegen soennieten, door wie ze tijdens Saddams bewind onderdrukt werden. Vorige maand werden 173 overwegend soennitische gevangenen gevonden in een gevangenis van het ministerie van Binnenlandse Zaken, een sjiitisch bolwerk. De gevangenen waren ondervoed en sommigen hadden sporen van martelingen op hun lichaam.

Los daarvan hebben de Amerikanen de morele plicht om het land op te bouwen dat ze 2,5 jaar geleden annexeerden. Oud-minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell noemde dat de ‘Pottery Barn Rule’ (regel van de pottenbakkerij): als je iets breekt, moet je dokken.

Dit artikel verscheen eerder op Planet.nl.