Rio 2016: Braziliaanse platen die je gehoord moet hebben

De Olympische Spelen staan voor de deur. Onze sporters strijden om goud, zilver en brons. Ter verhoging van de voorpret de Braziliaanse platen die je gehoord moet hebben. Compleet met handige Spotifylijst.

Lees ook:

Gilberto Gil – Expresso 2222

Gilberto Gil was met Caetano Veloso eind jaren zestig leider van de revolutionaire Tropicália-beweging, die de Braziliaanse muziek moderniseerde en politiek commentaar leverde op de militaire dictatuur. De junta zag Caetano en Gil als bedreiging en zette het duo het land uit. Gilberto Gil keerde in 1972 terug uit ballingschap in Londen. De blijdschap weer terug te zijn in zijn vaderland is te horen in de explosie van vreugde op Expresso 2222. De band hanteert een moordend tempo en lijkt elk moment te kunnen ontsporen. Maar de muziek is strak als een microbikini op het strand van Copacabana. Razend knap hoe Gilberto Gil de spontaniteit bewaart in deze complexe ritmische arrangementen. Een hoogtepunt in het toch al hoogstaande oeuvre van deze Braziliaanse superster die al bijna 50 jaar aan de top staat.

Caetano Veloso – Transa

Het is moeilijk kiezen uit de stuk voor stuk fantastische platen die Caetano Veloso in de jaren zeventig maakte. Samen met Gilberto Gil werd Caetano door de Braziliaanse junta uit het land verbannen en het tweetal woonde twee jaar in Londen. Daar nam Veloso Transa (1972) op. Meer dan voor Gil was de tijd in Londen zwaar voor Caetano, en dat is te horen op de albums die hij in de Britse hoofdstad opnam. Heimwee en de politieke uitzichtloosheid in zijn vaderland zijn terugkerende thema’s, al is Transa minder ingetogen en bedrukt dan zijn titelloze voorganger. It’s a Long Way is een ritmisch ingenieus en hypnotisch nummer dat zich diep in je onderbewustzijn vasthecht.

Gal Costa – Gal Costa (Não Identificado)

Een van de beste zangeressen die Brazilië te bieden heeft. Dit titelloze ‘debuut’ (1969) – ze maakte het jaar ervoor een bossanovaplaat met Caetano Veloso – is misschien wel de beste, of in ieder geval best uitgevoerde plaat die de Tropicália-beweging heeft voortgebracht. Gal zingt Tropicália-standards als Não Identificao, Divino Maravilhoso, Lost in the Paradise, Saudosismo en Baby in prachtige orkestrale en psychedelische arrangementen van Gilberto Gil en Caetano Veloso. Een stijlvol debuut van nog steeds een van de grote Braziliaanse sterren.

Os Mutantes – Os Mutantes

Os Mutantes (de broers Arnaldo en Sergio Dias Baptista en zangeres Rita Lee) hadden amper eindexamen gedaan toen ze al overborrelden van het muzikale talent en vernieuwende ideeën, en eind jaren zestig aansluiting vonden bij de revolutionaire Tropicália-beweging. Hun debuutalbum uit 1968 vol psychedelische sambarock is een knotsgekke achtbaanrit die all over the place is – er wordt zelfs een koffiepauze ingelast – en toch komt alles op zijn plek terecht en heeft het een ziel.

Marcos Valle – Previsão do Tempo

Al bijna 50 jaar een zeer belangrijk figuur in de Braziliaanse popmuziek, zowel als soloartiest als als drijvende kracht achter veel andere groepen. Marcos Valle behoorde tot de laatste generatie bossanova-artiesten, maar ging aan de haal met eigentijdse genres als rock en funk. Previsão do Tempo is met afstand de beste plaat die Valle heeft gemaakt. De keyboardgrooves zijn genadeloos funky en gepeperd met heerlijke tacky synthesizers die tegen het foute aan schurken. Onweerstaanbaar.

Stan Getz & João Gilberto – Getz/Gilberto

Het album waarmee bossanova in 1963 internationaal doorbrak. De Amerikaanse jazzsaxofonist Stan Getz scoorde eerder een hit met Desafinado en haalde de auteurs ervan, João Gilberto en Antônio Carlos Jobim, naar New York voor een volbloed bossanova-album. Dat is te horen ook, want de muziek is veel verfijnder, waardoor Getz’ eerdere poging Jazz Samba zelfs een beetje lomp en banaal klinkt. Desafinado krijgt een herbewerking, maar de grootste en bekendste standard is natuurlijk de megahit The Girl From Ipanema, dat tevens het zangdebuut was van Astrud Gilberto. Vreemd dat João Gilberto wel op de hoes staat vermeld, terwijl het aandeel van Antônio Carlos Jobim waarschijnlijk net zo groot was. Een halve eeuw later klinkt Getz/Gilberto nog steeds fris. Een van de allerbeste bossanova-albums.

Antônio Carlos Jobim – Stone Flower

Eind jaren zestig was de bossanova over zijn hoogtepunt heen. Maar Antônio Carlos Jobim was nog niet uitgekeken op zijn uitvinding, en bleef de muziek verder ontwikkelen. Jobim nam de bossanova als basis voor flirts met klassiek en jazz. Het resultaat is het prachtige, ruimtelijke en smaakvol georkestreerde Stone Flower (1970). Op dit jazzy album werkte hij werkte samen met de crème de la crème van de jazz: Eumir Deodato, Ron Carter, Airto Moreira, Urbie Green, Joe Sample. Het beste werk in het toch al imposante oeuvre van een van de godfathers van de Braziliaanse muziek.

Gal Costa & Caetano Veloso – Domingo

In 1967 was veel bossanova over the hill, verwaterd tot easy-listening muzak. Dat wil echter niet zeggen dat er geen prachtige bossaplaten werden gemaakt. Een jaar voordat hij aan de wieg stond van de muzikale revolutie Tropicália, zat Caetano Veloso (wiens naam verkeerd wordt gespeld op de hoes) al met zijn gedachten ergens anders. Toch maakte hij het schitterende Domingo met Gal Costa – een jaar later ook een Tropicália-coryfee. De klassieke plaat staat vol zachte, dromerige, beeldschone en betoverende liedjes, met de evergreens Coração Vagabundo en de titelsong, die nog steeds terugkeren in de livesets van Gal en Caetano.

Elis Regina & Antônio Carlos Jobim - Elis & Tom

In 1974 sloegen twee Braziliaanse muzikale zwaargewichten, componist en bossanova-grondlegger Antônio Carlos Jobim en zangeres Elis Regina de handen ineen voor het eenvoudig getitelde Elis & Tom, dat ook kleiner klinkt dan de orkestrale werken waar ‘Tom’ Jobim zich indertijd op toelegde. Het album straalt van de chemie en het plezier. Luister maar ’ns naar de standard Aguas De Março. Maar schijn bedriegt; Elis Regina legt ook haar getroebleerde ziel bloot (ze stierf een paar jaar later op 36-jarige leeftijd door een fatale cocktail van drank en drugs). Elis & Tom is de muzikale equivalent van het eten van een sappige zoete perzik in een zonovergoten tropische tuin.

João Donato – Quem é Quem

Pianist en toetsenist João Donato heeft een indrukwekkende staat van dienst. Hij werkte samen met onder anderen Ron Carter, Airto Moreira, Eumir Deodato en Astrud Gilberto. Liefhebbers van moddervette Fender Rhodes grooves komen volledig aan hun trekken op het soulfulle en funky Quem é Quem (1973). Het lijkt alsof de producers van de clubhouse die eind jaren tachtig in zwang was, goed hebben geluisterd naar Donato. Deee-Lite (bekend van de hit Groove Is In The Heart) heeft wel enige verwantschap met de muziek van Donato.

Lô Borges – Lô Borges

Het debuutalbum van Lô Borges uit 1972 is even funky als de basketbalschoenen op de hoes. Borges is een jeugdvriend van Milton Nascimento, een gigant in de Braziliaanse pop, en werkte al op 19-jarige leeftijd mee aan diens klassieker Clube Da Esquina. Op zijn titelloze debuutalbum weeft Borges geraffineerde, ingenieuze gitaarmelodieën over lome, diepe grooves.

Jorge Ben – África Brasil

Singer-songwriter Jorge Ben is een van de prominente vertolkers van de sambasoul. Maar het is funk die de boventoon voert op África Brasil (1976). Ben verkent de Afrikaanse polyritmes en de superfunk die dat oplevert doet elke dansvloer ontploffen.

Criolo – Nó Na Orelha

Crossovers zijn vaak oppervlakkige, nieuwerwetse misbaksels, gemaakt met vooruitstrevende pretentie door mensen die misschien wel het ene genre begrijpen maar het andere niet. Nó Na Orelha (2012) van de Braziliaanse rapper Criolo is de uitzondering die de regel bevestigt. Het album is een naadloze en organische fusie van de strakheid van hiphop met de muzikale poëzie van bossanova. Een juweeltje.

Tom Zé – Brazil Classics, Vol. 4: The Best of Tom Ze, Massive Hits

De idiosyncratische avant-garde bossa van Tom Zé was te weird voor een groot publiek. In de jaren tachtig was hij in de obscuriteit verdwenen en verdiende de kost als pompbediende. Tot begin jaren negentig niemand minder dan Talking Head David Byrne zijn albums herontdekte en een tweede kans gaf op zijn Luaka Bop-label. Dit is bossanova die gemaakt zou worden door een gestoorde doch geniale wetenschapper. Freaky maar o zo funky.

João Gilberto - João Gilberto

Toen bossa nova een uitgemolken formule was geworden, bleef João Gilberto trouw aan de muziek die hij mede had uitgevonden. De bossa nova die hij speelde was dan ook puur. Het titelloze album uit 1973 is bossa nova in zijn naakte essentie: het ritme en de melodie komen uit zijn gitaar. De muziek steekt verbluffend ingenieus in elkaar. Gilberto’s zang bestaat meestal uit niet meer dan geneurie, dat uiteindelijk een Zenachtig effect heeft. Bedwelmend.

Diverse artiesten - The Soul of Brazil - Funk, Soul & Bossa Groove 65-77

Met zo veel muzikaal talent in één land, weet je misschien niet waar je moet beginnen. Soul of Brazil is een uitstekende gids. Op het verzamelalbum vind je geen usual suspects als The Girl From Ipanema, in feite is het een overzicht van de jongere generatie die zich na de bossa nova aandiende, en die zich lieten inspireren door de soul en funk die uit de VS kwam overwaaien. Mix dat met samba en je hebt een explosieve cocktail.

Banda Black Rio - Maria Fumaça

De Braziliaanse neefjes van Kool & The Gang. Zo zou je Banda Black Rio kunnen omschrijven. De band speelde opzwepende funk met vette knetterende blazers en zo strak als de bikini van the girl from Ipanema. Dynamiet.

Orlandivo - Orlandivo

Percussionist Orlann Divo verdiende zijn sporen als sessiemuzikant en was een belangrijke invloed op de grote singer-songwriter Jorge Ben. Dit album nam hij op met toetsenist João Donato en is een must voor iedereen die dol is op funky keyboard grooves.

Beluister de complete albums in onze Brasil ’16-playlist op Spotify

Dit artikel verscheen eerder in popmagazine Heaven.

dinsdag 2 augustus 2016